topal ördek ne demek?

Topal ördek ve gidici siyasi, kendinden sonra makamını dolduracak kişi seçilmiş veya seçilmek üzere olan siyasetçidir. Kalan sınırlı görev süresi nedeniyle alacağı kararlarda ve diğer siyasetçiler üzerinde daha az etkiye sahip sanılsa da görev tanımında bir değişiklik olmaz.

Tanım

Bir siyasetçi şu durumlarda topal ördek olabilir:

Yeniden seçilme şansını kaybetmek
Bir dönem daha aday olmamaya karar vermek
Yeni bir dönem için aday olmasına karşın seçimi kaybetmek
Görev tanımının kaybolması veya makamın ortadan kalkması¹

Çoğunlukla yeni gelecek siyasetçiler topal ördeklerle çok az işbirliğine gitmektedir. Franklin Roosevelt yönetiminin başlamasından önce Herbert C. Hoover'in 146 günlük başkanlık süreci buna örnektir. Roosevelt, Hoover ile ortak program çağrılarını reddetmiştir.² Bu süre zarfında bankalar iflas ettiğinden ABD ekonomisi zarar görmüştür.³

Bununla birlikte topal ördekler, sonraki dönemde hesap verme bakımından alışılmadık konumdadırlar. Bu nedenle aldıkları kararlarda daha cesur davranabilirler.

Yakın tarihte, ABD Başkanı Bill Clinton, görevdeki son gününde iki eski yakın meslektaşı, bağışçılar, diğer Demokrat üyeler ve kendi üvey kardeşi de dahil olmak üzere 140 af yayınladığı için geniş ölçüde eleştirildi.⁴

Köken

Topal ördek, İngilizce "lame duck" ifadesi 18. yüzyılda Londra Borsası'nda borçları temerrüde düşen borsacılar için kullanılmıştır.⁵

Bu terimin yazılı olarak ilk kez, Horace Walpole tarafından 1761'de Sir Horace Mann'a yazılan bir mektupta kullanılmıştır: "Boğa, Ayı ve Topal Ördek nedir biliyor musunuz?"⁶

Terimin siyasiler için ilk kullanımı 19. yüzyılda olmuştur. 14 Ocak 1863'te ABD Kongresi'nde ""Hiçbir durumda (ABD İddia Mahkemesi) 'topal ördeklerin' ya da parçalanmış politikacıların yuvası olma suçlamasına haklı olarak iğrenç davranamaz." ifadesi kayda geçmiştir.⁷

Türkiye'de kullanımı

2019 Türkiye yerel seçimleri'nde Adalet ve Kalkınma Partisi'nin İstanbul'u kaybetmesi üzerine "Eşim belediyede memur. Biz ona hizmet edemeyiz." diyen bir vatandaşa Recep Tayyip Erdoğan: [Kent Meclisi'nin] "Çoğunluğu bizde. Şu anda hâlâ her şey devam ediyor. Öyle de olsa, bunlar neye dönmüş biliyor musun, bunlar topal ördek" demiştir.⁸⁹¹⁰ Yüksek Seçim Kurulu'nun açıkladığı sonuçlara göre yarışı kazanan Ekrem İmamoğlu ise topal ördek ifadesini ableist bulmuş ve "Biz, zorlukların üstesinden geliriz. Zira yönetirken hiç kimsenin partisine bakmayacağız. Kastedilen meclisteki üstünlük vs ise biz onu aşarız. Önemli olan hizmet değil mi? Öyle bir şeffaflık göstereceğiz ki, toplum bile şaşıracak. Görmedikleri bir şeffaflığı görecekler. ‘Topal' ya da ‘Çolak' gibi engelli tariflerini kastediyorlarsa bundan çok alınan olur. Avcılar'da iki kolu olmayan pırıl pırıl başkanımız (Turan Hançerli) var. Dünyada nice engelli başarılı insanlar var. Dolayısıyla yanlış bir tarif yapmış. Çolak olmak topal olmak bir eksiklik değildir. Ama aşacağız hiç kuşkusu olmasın" demiştir.¹¹